Jak notować efektywnie? Rób notatki wizualne!

---

Czy zdarzyło Ci się gubić w swoich notatkach? Notowałeś/aś wszystko, ale niczego teraz nie pamiętasz? Zwykłe linearne notatki, które znasz ze szkoły i studiów do niczego się nie nadają... Chcesz notować efektywnie? Poznaj wizualne notatki! Dowiesz się, jak je robić krok po kroku. Czytaj dalej!

W tym artykule powiem Ci:

• dlaczego zwykłe notatki są nieefektywne,
• czym są notatki wizualne,
• jak się zaczęła moja przygoda z notowaniem wizualnym i jak korzystam z niego na co dzień,
• jak robić notatki wizualne krok po kroku.

Czytaj dalej!

DLACZEGO ZWYKŁE LINEARNE NOTATKI SĄ… BE?

Zwykłe notatki są nieefektywne

Powiedzmy sobie szczerze:

tradycyjne, linearne notatki, które znamy ze szkoły i ze studiów (ale także te, które być może sporządzamy w pracy, podczas spotkań lub przy realizacji projektów), są totalnie nieefektywne.

Dlaczego?

Dlatego, że zwykłe notatki są:

• nudne (nieatrakcyjne wizualnie ani “przestrzennie” dla mózgu, nic się w nich nie “dzieje”),
• bierne (notując w ten sposób, najczęściej słowo w słowo, nie przetwarzasz informacji, a jedynie ją zapisujesz – w trakcie notowania jesteś “bezmyślną maszyną”),
• nie nadają się ani do nauki (ciężko jest później w tym wszystkim się połapać + przeglądanie ich zajmuje mnóstwo czasu), ani do przekazywania wiedzy.

Owszem, zanotowaliśmy informację, aczkolwiek nie jest ona łatwa:

• ani do zapamiętania,
• ani do odtworzenia,
• ani nawet do ponownego przejrzenia.

Zwykłe notatki w żaden sposób nie przystają do obecnych czasów

Przede wszystkim, linearne notatki są po prostu staromodne i w żaden sposób nie przystają do obecnych czasów.

Dlaczego? Dlatego, że:

• nie ma już potrzeby przepisywania książek,
• wykładowca nie jest jedynym źródłem wiedzy,
• wiedzy, informacji i źródeł jest tak dużo – nie sposób nad tym zapanować,
• w obecnym interaktywnym, kolorowym i wielobodźcowym świecie, w którym w dodatku coraz mniej statystycznie czytamy, linearne notatki są ostatnią rzeczą, na którą chcemy patrzeć i z której chcemy się uczyć.

Dlatego zacząłem notować w postaci map myśli i tworzyć kreatywne wizualne notatki.

Odejście od tradycyjnego sposobu notowania. Moja historia

Nauka za pomocą map myśli i notatek wizualnych

W trakcie studiów zmieniłem swoje podejście do notowania. Swoje zwykłe linearne notatki zacząłem wzbogacać o elementy wizualne (rysunki, strzałki, symbole).

Zaprzestałem notowania wszystkiego „słowo w słowo” i skupiłem się na słowach-kluczach.

Potem, nie zdając sobie z tego sprawy, zacząłem notować w postaci map myśli.

Złamałem jednak (jak się okazało) większość zasad tworzenia map myśli i zacząłem tworzyć notatki, będące mieszanką wszystkich rodzajów notatek wizualnych. Nazwałem je Kreatywne Notatki.

Zauważyłem, że taki sposób notowania był bardziej efektywny pod względem powtarzania, nauki i przypominania sobie zanotowanych treści. Od wielu lat notuję wyłącznie w ten sposób. Nie mógłbym (a także nie widzę sensu) przestawić się z powrotem na tradycyjne notowanie.

Także w trakcie samodzielnej nauki, ale też podnoszenia kwalifikacji w miejscu pracy, notuję wizualnie podczas szkoleń, webinarów, lektury książek i ebooków. Nawet w trakcie nauki programowania także notowałem wizualnie!

Notatki wizualne i mapy myśli podstawą wszystkich moich działań, twórczości i projektów

Z drugiej strony, notatki wizualne sprawdzały się nie tylko podczas nauki, ale także przy planowaniu i realizacji działań/ projektów oraz podczas rozwoju pomysłów.

Kreatywne notatki i mapy myśli były podstawą dla napisania mojego pierwszego ebooka Łowca pomysłów oraz drugiego – Zarządzanie Procesem Twórczym. Ponadto, myślenie wizualne jest jednym z filarów wyłożonej w nim Koncepcji generowania, rozwoju i realizacji pomysłów.

Wszystkie artykuły, które publikuję na tym nowym blogu oraz poprzednim – lowcapomyslow.pl, ale także posty w social media, również najpierw wizualizuję.

Przekazywanie wiedzy. Notatki wizualne sprawdzają się najlepiej

Kiedy miałem jako doktorant zajęcia ze studentami, ale także prowadziłem Warsztaty Zarządzania Procesem Twórczym, robiłem to w oparciu o wcześniej przygotowaną notatkę/i. Ta metoda jeszcze nigdy mnie nie zawiodła. Projektując i tworząc niniejszą stronę www również posiłkowałem się notatkami wizualnymi, w tym gigantyczną notatko-mapą myśli w formacie A3.

Odkąd zacząłem działać na Instagramie jako Łowca Pomysłów (obecnie prowadzę profil używając swojego imienia i nazwiska) w zakresie upowszechniania wiedzy nt. Zarządzania Procesem Twórczym, a potem jako Kreatywne Notatki (na Instagramie i Facebooku), dzielę się swoją wiedzą właśnie w postaci notatek wizualnych.

No i ze statystyk wynika, że ta forma dzielenia się wiedzą bardzo angażuje użytkowników:

• notatki z profilu Kreatywnych Notatek na Instagramie zostały zapisane kilka tysięcy razy,
• profil obserwuje ponad 2300 osób na Instagramie oraz ponad 2500 osób na Facebooku.

Dlatego też wykorzystuję swoje notatki jako ilustrację lub podsumowanie do artykułów na blogu. Zauważyłem, że jeśli w poście lub poglądzie linka do artykułu jest notatka wizualna, to więcej osób klika w link.

Czym są notatki wizualne?

Notowanie wizualne (z ang. sketchnoting: sketch = szkic, noting = notowanie) to sporządzanie notatek nie tylko za pomocą pisma, ale także rysunków, ręcznej typografii, różnych kształtów i elementów wizualnych tj.: strzałki, linie, ramki, „chmurki” itd.

Autorem nazwy sketchnoting jest Mike Rohde, autor książki The Sketchnote Handbook. Jest to pierwsze opracowanie, szeroko omawiające założenia i sposoby notowania wizualnego, które zapoczątkowało nowy globalny trend kilkanaście lat temu.

Notowanie wizualne staje się coraz bardziej popularne także w Polsce, o czym można się przekonać, wpisując hasła notowanie wizualne, notatki wizualne lub sketchnoting na Instagramie, Pintereście, Facebooku czy w wyszukiwarce internetowej.

Obecnie (stanem na 2020 r.) w Polsce profesjonalnie zajmuje się tym kilkanaście osób (wykonują notatki na zamówienie, prowadzą warsztaty i piszą poradniki). Natomiast setki polskich sketchnoterów dzielą się efektami swojej pracy w Internecie.

Czym z kolei są kreatywne notatki?

Kreatywne Notatki to każdy rodzaj notatek, który różni się od notatek tradycyjnych, linearnych, które znamy ze szkoły i ze studiów.

Notatką Kreatywną według mnie jest zatem np.:

• notatka sporządzona metodą Cornella,
• mapa myśli,
• notatka wizualna (sketchnotka),
• streszczenie wizualne,
• infografika itd.

Z drugiej strony, Kreatywnymi Notatkami nazywam swoje notatki, które są mieszanką wszystkich powyżej wymienionych rodzajów notatek (w różnych proporcjach w zależności od konkretnej sytuacji i… natchnienia).

Kreatywna notatka to przede wszystkim luźny zapis informacji, wzbogacony o elementy wizualne, rysunki (przedmiotów i postaci), ikony, kolory, z wyszczególnionymi słowami kluczowymi i blokami tekstowymi.

Kreatywne Notatki to coś pośredniego pomiędzy mapami myśli (wyzwolonymi od wielu zasad), sketchnotingiem a linearnymi notatkami. Zawierają one zarówno słowa kluczowe, symbole, strzałki, kolory, rysunki, rozmaite czcionki, ale także bloki tekstowe (urywki tekstu, cytaty, komentarze).

Nigdy nie ograniczam się żadnymi zasadami (co nie znaczy, że ich nie przestrzegam) w tworzeniu notatek. Każda z nich jest inna, co widać na profilach moich Kreatywnych Notatek na Instagramie i Facebooku. Wiele takich notatek wrzuciłem także na swój imienny profil na Instagramie i Facebooku.

Dlaczego kreatywne/ wizualne notatki są lepsze od tradycyjnych?

Kreatywne (wizualne) notatki angażują cały Twój mózg (obydwie półkule). Dzięki temu każda informacja jest zapamiętywana, kodowana i kojarzona na wiele sposobów.

Treść jest nie tylko zróżnicowana wizualnie, ale także ma swoje właściwe miejsce w “przestrzeni” kartki, co dodatkowo sprzyja zapamiętywaniu/ przypominaniu informacji.

Notując wizualnie, bardziej skupiasz się na przyswajanej treści i aktywniej słuchasz lub czytasz. Ponadto notując w ten sposób, przetwarzasz wiedzę już w trakcie sporządzania notatki – budujesz system skojarzeń i konwertujesz słowa na obrazy. Dzięki temu Twój umysł będzie bardziej efektywnie przetwarzał informację.

Ponadto, notatki wizualne są po prostu ciekawe, atrakcyjne wizualnie, coś się na nich “dzieje”. To jest bardzo ważne, ponieważ… do takich notatek po prostu chce się powracać!

Krótki poradnik tworzenia notatek wizualnych

Mam nadzieję, że przekonałem Cię, że warto porzucić nieefektywne notowanie linearne i zacząć notować wizualnie. A ponieważ znam się trochę na rzeczy, to mam dla Ciebie krótki poradnik, jak to robić i od czego zacząć. Do dzieła!

• Na środku kartki umieszczamy najważniejsze pojęcie/temat lub też tytuł książki, artykułu czy wykładu.
• Możemy również umieścić tytuł na górze lub w lewym górnym rogu kartki, dodatkowo umieszczając go w ramce.
• Przede wszystkim notujemy najważniejsze pojęcia, słowa-klucze.
• Słowa te mogą być luźnie „porozrzucane” na całej kartce (jeśli np. notujemy czyjś nie do końca usystematyzowany wykład lub prezentację) lub też mogą otaczać główne pojęcie.
• Wybrane cytaty lub fragmenty cytatów umieszczamy w blokach tekstowych. Bloki tekstowe można umieścić w rożnego rodzaju ramkach (np. chmurkach, kółkach, owalach, prostokątach itd.).
• Bloki tekstowe, główne pojęcia możemy opatrzeć numerem strony/ źródłem/ imieniem i nazwiskiem autora.
• Wszelkiego rodzaju strzałki, odnośniki dodatkowo ułatwią uchwycenie zależności pomiędzy słowami kluczami lub blokami tekstu.
• Używaj różnych krojów (czcionek), kolorów i wielkości liter, ale nie przesadzaj: maksymalnie 3-4 kolory, 2-3 wielkości liter. Chociaż warto wspomnieć, że są sketchnoterzy, którzy piszą wyłącznie czarnymi długopisami lub cienkopisami.
• Staraj się pisać WIELKIMI LITERAMI lub też po prostu czytelnie.
• Rób nie tylko symboliczne rysunki i ikonki. Możesz także „zaszaleć”, tworząc małą ilustrację (np. uproszczoną podobiznę okładki książki lub ilustrację tematu).
• Możesz też dodać cienie do ikonek/rysunków, np. szarym flamastrem. Dzięki temu wybrane przez Ciebie treści będą bardziej uwydatnione, a notatka będzie bardziej czytelna.
• Nie zapomnij o umieszczeniu daty sporządzenia notatki.
• Zrób zdjęcie lub skan notatki i prześlij go sobie na maila lub zapisz na telefonie, komputerze, by zawsze mieć do niej dostęp.
• Ucz się od innych. Oglądaj tutoriale i notatki innych osób i staraj się ich naśladować. Możesz np. obejrzeć moje notatki wizualne, by się zainspirować.

NOTATKI WIZUALNE A MAPY MYŚLI. RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA

Ogólne zasady tworzenia kreatywnych notatek nie odbiegają zbytnio od zasad tworzenia map myśli, chociaż są one bardziej „luźne”. Gdybym miał doradzać początkującym adeptom notowania wizualnego, od czego zacząć, to poleciłbym najpierw naukę robienia map myśli.

Jeśli chodzi o zasady tworzenia map myśli, to zapraszam do lektury mojego poradnika tworzenia map myśli na tym blogu lub mojego gościnnego artykułu w Bazie Wiedzy UMCS pt. Najlepszy sposób na notatki? Mapy myśli.

Notatki wizualne różnią się od map myśli przede wszystkim strukturą. Owszem, mogą być sporządzane w oparciu o promienistą strukturę map myśli (czyli na środku jest słowo kluczowe z otaczającymi go powiązanymi i uzupełniającymi hasłami), lecz w tym przypadku często pomija się używanie linii łączących poszczególne słowa kluczowe. Jest to mój ulubiony sposób organizacji notatki wizualnej.

Natomiast najczęściej notatki wizualne są bardziej „luźnym” zbiorem zanotowanych informacji. Taka struktura określana jest jako „popcorn”. Informacje są „porozrzucane” na kartce i nie mają ściśle wyznaczonego uporządkowania, co nie znaczy, że nie możemy za pomocą strzałek lub innych symboli podkreślić ich wzajemnych powiązań.

Ten sposób rejestracji informacji sprawdza się w szczególności wtedy, kiedy tekst lub częściej czyjaś wypowiedź, np. wykład nie ma ściśle określonej struktury lub zawiera wiele dygresji i nie jesteśmy w stanie przewidzieć, co będzie dalej.

Notatki wizualne zawierają także zdecydowanie więcej elementów wizualnych. Często ilość tekstu w stosunku do ikonek, ramek i symboli równa się 50/50. Mogą być także zdecydowanie bardziej kolorowe lub po prostu kolorystycznie „nieuporządkowane”.

Ostatnie wskazówki i do dzieła!

Pamiętaj, że notatka musi być czytelna i zrozumiała przede wszystkim dla Ciebie, dlatego wykorzystuj takie ikonki lub rysunki, które wywołują u Ciebie określone skojarzenia.

Pamiętaj, że ta metoda notowania nie wymaga talentu plastycznego. Nie daj się zwieść pięknym notatkom z Instagrama lub Pintersta! Są to notatki tworzone najczęściej na pokaz, co najmniej dwukrotnie przerysowane i dobrze przemyślane.

Notatka wizualna jest przede wszystkim narzędziem usprawniającym zapamiętanie i usystematyzowanie informacji, a nie dziełem sztuki. Chociaż… nic nie stoi na przeszkodzie, by dążyć do tego, by nasze notatki stawały się za każdym razem coraz ładniejsze. Większość moich opublikowanych notatek powstała za pierwszym podejściem, ale pierwsze próby tak nie wyglądały… Praktyka czyni mistrza!

To jak, zaczynasz tworzyć swoją pierwszą notatkę? Pochwal się nią na Facebooku lub Instagramie i oznacz jeden z moich profili w komentarzu (Vadim Gierko lub Kreatywne Notatki). Chętnie zobaczę, co Ci wyszło 😉

Adnotacja: niniejszy artykuł zawiera fragmenty mojego gościnnego wpisu Bazgrolisz na wykładach lub lekcjach? Poznaj notowanie wizualne!, opublikowanego w Bazie Wiedzy UMCS.